مطالعه موردی

مطالعه موردی، شناسایی، توصیف و تحلیل مصادیق عینی یک موضوع است که برای اهداف پژوهشی، آموزشی، ترویج دانش و تصمیم‌گیری کاربرد دارد. مطالعه موردی شامل دو سطح موردنگاری و موردکاوی است.

مورد به یک موضوع مشخص و محدود گفته می‌شود که می‌تواند درباره یک پدیده (مانند یک بحران اقتصادی)، رویداد (مانند یک پروژه شکست‌خورده)، مسئله (مانند یک خطای سامانه‌ای)، راه‌حل (مانند یک نوآوری فناورانه) یا یک تجربه و درس‌آموخته (مانند موفقیت یک شرکت نوپا) باشد.

یک مورد ممکن است مصداق چند موضوع کلی‌تر (مثلاً مرتبط با انرژی و سرمایه‌گذاری) یا جزئی از یک موضوع کلانتر (مثلاً بخشی از یک برنامه ملی) باشد. مرزهای مورد باید به طور دقیق تعیین شود تا از افراط در تعمیم یا تقلیل‌گرایی جلوگیری شود

در سطح موردنگاری، تمرکز بر توصیف دقیق و بدون تفسیر و تحلیل است، درحالی‌که در موردکاوی به تحلیل ساخت‌یافته پرداخته می‌شود.

موردنگاری‌ها با ارائه داده‌های خام، پایه‌ای برای تحلیل‌های بعدی فراهم می‌کنند. برای مثال، تجربه چند شرکت نوپا با توصیف مسائل و اقدامات آنها موردنگاری شود و در ادامه یکی از آن شرکت‌ها با چند مورد که مسائل مشابه داشته‌اند، موردکاوی شوند. مورد نگاری‌ها داده‌های مناسبی برای موردکاوی فراهم می‌کنند و موردکاوی‌ها اطلاعات مناسبی برای نظریه‌پردازی و طراحی چارچوب‌ها فراهم می‌کنند.

موردکاوی برای کشف ناشناخته‌ها، توسعه نظریه‌ها یا آزمودن آنها در شرایط واقعی، ارائه شواهد واقعی برای طرح‌ها، ارائه بینش عمیق برای تصمیم‌گیری و یا آموزش تحلیل انتقادی کاربرد دارد.

مطالعه گزارش‌های موردی و انجام موردنگاری و موردکاوی برای فهم موضوعات بسیار مفید است؛ به‌ویژه اینکه اگر محتوای موردنگاری به سبک داستان‌سرایی تدوین شود، عناصر ادبی و احساسی به محتوا اضافه می‌شوند که جذابیت آن را برای آموزش و ترویج افزایش می‌دهند. البته همه داستان‌سرایی‌ها، موردنگاری نیستند، موردنگاری مبتنی بر واقعیت است، درحالی‌که داستان‌سرایی ممکن است از روایت خلاقانه برای انتقال پیام استفاده کند.

فرایند موردنگاری به‌این‌ترتیب است:

1.   مشاهده و ثبت دقیق: گردآوری جزئیات بدون تفسیر (چه اتفاقی رخ داده است؟).

2.   تدوین محتوا: استفاده از زبان ساده (به‌ویژه در سبک داستان‌سرایی) و پرهیز از مفاهیم پیچیده برای افزایش خوانایی.

3.    نمایه‌سازی: انتخاب کلیدواژه‌های برای تسهیل بازیابی اطلاعات (کلیدواژه‌های درج شده در اصطلاح‌نامه‌های کیت حکمرانی).

اصول موردنگاری عبارت‌اند از:

·      تمرکز بر توصیف دقیق و عینی، بدون تحلیل عمیق علل یا پیامدها.

·      عدم تعمیم نتایج به سایر موارد.

·      رعایت اخلاق (مثلاً محرمانگی داده‌ها در موارد پزشکی).

موردکاوی تحلیل ساخت‌یافته یک مورد خاص بوده و فرایند آن به‌این‌ترتیب است:

1.   تعریف سؤال تحقیق و انتخاب مورد یا موردها

2.   گردآوری داده‌ها از منابع مختلف

3.    تحلیل کیفی و یا کمی داده‌ها.

4.   نتیجه‌گیری و تعمیم محدود به شرایط مشابه

5.   تدوین محتوا: با استفاده از زبان تخصصی متناسب با مخاطب (مثلاً گزارش فنی برای مدیران).

6.   نمایه‌سازی: انتخاب کلیدواژه‌های برای تسهیل بازیابی اطلاعات (کلیدواژه‌های درج شده در اصطلاح‌نامه‌های کیت حکمرانی).

اصول موردکاوی عبارت‌اند از:

·      عمق تحلیل: بررسی همه‌جانبه مورد.

·      اعتبارسنجی: استفاده از چندین روش یا منبع داده برای کاهش سوگیری.

·      انتقال‌پذیری: امکان به‌کارگیری نتایج در موارد مشابه.

·      رعایت اخلاق