مطالعه تطبیقی

مقایسه طراحی‌های انجام شده با نمونه‌های مشابه، کاستی‌ها و کیفیت طراحی را آشکار می‌کند؛ علاوه بر این، نگاشت (تناظر) طرح‌های جدید با طرح‌های قبلی، به مخاطبان آشنا با طرح‌های قبلی کمک می‌کند تا ساختار و منطق طرح‌های جدید را سریع‌تر و بهتر درک کنند؛ بدین ترتیب مهاجرت به طرح‌های جدید آسان‌تر شود!

مقایسه دو کارکرد مهم دارد:

1.    شناسایی نقاط ضعف طراحی از طریق تحلیل مقایسه‌ای

2.    تسهیل فهم و پذیرش طرح از طریق ایجاد تناظر بین اجزا طرح جدید و نمونه‌های مشابه

برای مثال جدول مقایسه‌ای قوانین و مقررات طراحی شده با قوانین و مقررات موجود، کیفیت آنها را برای کسانی که بر قوانین و مقررات موجود آشنایی دارند، آشکار کرده و تسلط به قوانین و مقررات طراحی شده را آسان می‌کند.

فرایند مطالعه تطبیقی به‌این‌ترتیب است:

1.    شناسایی نمونه‌ها: شناسایی و انتخاب سازوکارها و قوانین و مقررات مشابه با تمرکز بر نمونه‌های داخلی (برای سنجش بهبود) و روال‌های مطلوب در سایر کشورها (برای ایده گرفتن)

2.    تحلیل ساختاری و کارکردی: بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های سازوکارهای طراحی شده با نمونه‌ها

3.    ارزیابی کیفی: مقایسه بر اساس معیارهایی مانند تاب‌آوری، توسعه‌پذیری و هماهنگی

4.    مستندسازی: تدوین گزارش شامل جدول‌های مقایسه‌ای، نمودارهای نگاشت و تحلیل گزینه‌های بدیل.

یافتن نمونه‌های مشابه با سازوکارهای طراحی شده با چالش‌هایی همراه است: معمولاً سازوکارها به‌صورت جامع‌ومانع مستندسازی نشده و سندهایی که موضوع آنها دقیقاً سازوکار باشد، اندک هستند. راهکارهای این چالش عبارت‌اند از:

·      سازوکارهای مشابه را با جستجو در سندهایی که با عناوینی مانند چارچوب، استاندارد و راهنما منتشر شده‌اند شناسایی شوند

·      سازوکارهای نهفته در قوانین و مقررات شناسایی و یا سازوکارهای طراحی شده مقایسه شوند. بسیاری از قوانین و مقررات بدون پشتوانه سازوکارهای مدون، و حین جلسه تدوین و تصویب شده‌اند. البته قوانین و مقررات مرتبط با یک موضوع نیز معمولاً پراکنده بوده و در مصوبات متعدد آورده شده‌اند.

شباهت‌ها و تفاوت‌های بین طرح ها با مقایسه ساختاری (اجزا و روابط بین آنها) و کارکردی (نقش هر جزء در کل) و با 2 هدف انجام می‌شود:

·      ارزیابی جامعیت طراحی: شناسایی کاستی‌ها و اطمینان از توجه به همه مصادیق و پوشش همه جوانب موضوع

·      شناسایی گزینه‌های بدیل: کشف سازوکارهای جایگزین با کارکرد مشابه

مقایسه سازوکارهای طراحی شده با نمونه‌ها بر معیارهایی مانند: «توسعه‌پذیری، خودسازماندهی، تعامل با محیط: سازگاری، انعطاف‌پذیری، بازدارندگی، تاب‌آوری، تعامل‌پذیری، اثربخشی، کارایی، پایداری، هماهنگی، تداوم، مقیاس‌پذیری، کاربردپذیری، پیش‌بینی‌پذیری» انجام می‌شود. البته همه این ویژگی‌ها در همه موارد کاربرد ندارند.

«قوانین و مقررات» صورت‌بندی «سازوکارها» با زبان حقوقی هستند که مبنای الزام و قضاوت قرار می‌گیرند؛ بنابراین قوانین و مقررات ماهیت مستقلی ندارند که بین آنها مقایسه‌ای انجام شود، قوانین و مقررات موجود با سازوکارهای طراحی شده برای کشف سازوکارهای تعبیه شده در متن قوانین و مقررات مقایسه می‌شوند و جدول مقایسه‌ای (نگاشت) مفاد قوانین و مقررات موجود با قوانین و مقررات طراحی شده برای فهم سریع‌تر و بهتر و مهاجرت آسان کاربرد دارد.

قوانین و مقررات طراحی شده با معیارهای «جامعیت» نسبت به سازوکارها و «کیفیت تدوین شامل: ثبات، یکپارچگی، کاربردپذیری، توسعه‌پذیری» ارزیابی می‌شوند.

آخرین مرحله مطالعه تطبیقی، مستندسازی است. سند مطالعه تطبیقی دربردارنده چنین قسمت‌هایی است:

·      معرفی محتواهای بررسی شده

·      تبیین شباهت‌ها و تفاوت‌ها

·      معرفی سازوکارهای بدیل،

·      جدول مقایسه ویژگی‌های کیفی

·      جدول و یا نمودار نگاشت قوانین و مقررات موجود با قوانین و مقررات طراحی شده